Yn gryno yn Gymraeg
Gyda'r newyddion am ei farwolaeth debygol tybed faint ohonoch aeth i chwilio neithiwr oedd yna rifyn o'r Reader's Digest yn y tÅ·.
Yr oedd pecyn acw a'r hynaf ohonyn nhw yn dyddio Ionawr 1948 ac yn fwy diolwg ei ddiwyg na'r rhaid rydym ni'n gyfarwydd â hwy heddiw.
Swllt a thair ceiniog oedd o - swllt yn cyfateb i'n pisyn pum ceiniog ni heddiw - a nodyn ar ei glawr mai dyma wythfed blynedd ar hugain ei gyhoeddi.
Arwydd o oes oesrwydd y cylchgrawn yw bodolaeth eitemau sy'n parhau yn rhan o'r cylchgrawnheddiw fel Laughter, the Best Medicine, It Pays to Increase Your Word Power, Life's Like That; Quotable Quotes a'r difyrion gwaelod dalen hynny sydd yr unig bethau mae rhai pobl yn eu darllen ynddo.
Y brif erthygl oedd Where the U.S. Stands on Atomic Energy.
Yn GymraegOnd o fwy o ddiddordeb na'r rhifyn trigain ac un oed hwn oedd pentwr o'r Reader's Digest Cymraeg yr oeddwn i wedi eu cadw efo nhw.
Fel sawl cylchgrawn Cymraeg arall oes fer fu i Y Crynhoad fel yr oedd yn cael ei alw. Cyhopeddwyd y rhifyn cyntaf Hydref 1949. Ei bris oedd swllt a chwech a'r bwriad oedd iddo ymddangos yn ddeufisol.
Cynhwysai gasgliad o eitemau a ymddangosodd mewn cyhoediadau eraill neu a ddarlledwyd - weithiau'n gyflawn, weithiau wedi eu crynhoi.
Fel hyn mae'r golygydd, Iorwerth Jones yn cyfiawnhau cyhoeddi'r Crynhoad:
"Dichon y dywaid rhai fod gennym yn barod ddigon, onid gormod, o gyfnodolion Cymraeg. Tybiwn fod nifer y cyfnodolion a gyhoeddir yn yr hen iaith yn ddadl gref o blaid cyhoeddi'r Digest."
Hynny yw, ei ddiben yw gogri'r cyfraniadau gorau yn yr amryfal gylchgronau hyn ar gyfer pobl sydd un ai yn rhy brysur neu heb yr awydd i ddarllen y lleill i gyd.
Gweinidog gyda'r Annibynwyr yn Ystalyfera oedd Iorwerth Jones a chyhoeddodd yr hen Wasg y Brython 22 o rifynnau o'r Crynhoad rhwng 1951 a 1955 gydag R Leonard Hughes yn cael ei benodi'n gyd olygydd ddiwedd 1951.
Trosglwyddwyd yr awenau i Dewi ac Olwen Samuel, Glynebwy, ar gyfer y pedwar rhifyn olaf a rhoddwyd y bai ar gostau'n codi a darllenwyr yn gostwng am ei farwolaeth Ionawr 1955.
Dilynai'n glos batrwm y Digest Saesneg o ddiwyg y clawr i'w gynnwys gyda phytiau fel Hiwmor y Wasg Gymreig a Parsel o Lyfrau.
Ymhlith erthyglau y rhifyn cyntaf roedd erthygl o'r Herald Cymraeg gan E Tegla Davies; talfyriad o erthygl gan D Tecwyn Lloyd yn Y Cymro am Barletta, de'r Eidal; erthygl gan Saunders Lewis o'r Faner, erthygl am faco gan O E Roberts; y corgi gan Rowland Johns, Geiriau Cymraeg Sir Fynwy gan Olwen M Samuel; Rheoli ein Greddfau Rhywiol (talfyrrwyd o Sylfeini Moesoldeb) gan Y Dr T Alun Griffiths Y.H.; a rhyw William George yn sgrifennu am "Dafydd fy mrawd a Chymru" ac yn y blaen
