Boris y Brifddinas
Un o'r canlyniadau mwyaf rhyfedd yr etholiadau lleol diweddar oedd yr un yng Nghaerdydd. Daeth y Democratiaid Rhyddfrydol o fewn trwch blewyn i ennill mwyafrif ar y cyngor ac fe fyddai llond dwrn o bleidleisiau ychwanegol mewn wardiau allweddol wedi bod yn ddigon i'r blaid sicrhâi dros hanner y seddi.
Nawr gan amlaf mae'r Democratiaid Rhyddfrydol yn uchel eu cwyn am annhegwch y system bleidleisio a'u heffaith ar berfformiad y Blaid. Does dim lle i gwyno yng Nghaerdydd. Mae'n ffaith ryfedd bod y Democratiaid Rhyddfrydol wedi dod yn drydydd yn y ddinas o safbwynt y bleidlais boblogaidd gan ennill llai o bleidleisiau na'r Torïaid a Llafur.
Mae 'na esboniad digon syml am hynny sef gallu rhyfeddol y Democratiaid Rhyddfrydol i dargedu seddi ac effeithlonrwydd eu peiriant wrth wasgu'r bleidlais dactegol. Mae tactegau'r blaid yn aml yn ennyn cymysgedd o ddicter ac edmygedd yn rhengoedd y pleidiau eraill ond yn achos Caerdydd mae ambell un o'u gwrthwynebwyr yn dechrau ystyried tacteg a fyddai dros amser yn tanseilio gafael y Democratiaid Rhyddfrydol ar y ddinas.
Ers deng mlynedd bellach mae'r gyfraith wedi caniatáu cynnal refferendwm ar ethol Maer yn uniongyrchol. Y cyfan sydd angen yw sicrhai bod digon o etholwyr yn deisebu dros gynnal pleidlais o'r fath.
Nifer bychan o ardaloedd sydd wedi gwneud hynny. Yma yng Nghymru ymgais aflwyddiannus yng Ngheredigion oedd yr unig ymdrech o'r fath. Yn Lloegr hefyd prin yw'r ardaloedd sydd wedi mabwysiadau'r gyfundrefn gyda'r pleidiau yn llusgo'u traed ar ôl gweld llwyddiannau ymgeiswyr annibynnol fel Suart Drummond ( H'angus the Monkey- mascot clwb pêl droes y dre) yn Hartlepool a phennaeth yr heddlu lleol Ray "Robocop" Mallon yn Middlesborough.
Yr hyn sy'n temtio cefnogwyr y syniad yng Nghaerdydd yw nad oes gan y Democratiaid Rhyddfrydol ymgeisydd amlwg ar gyfer y swydd. Mae arweinydd y cyngor Rodney Berman yn wleidydd effeithiol ond di-garisma tra byddai enwebu Jenny Randerson yn achosi is etholiad cynulliad.
Ond mae 'na beryglon i'r pleidiau eraill hefyd. Does dim ymgeisydd amlwg gan y Torïaid chwaith a gallai ail-agor y drws i Russell Goodway fod yn hunllefus i Lafur. Ar ben hynny p'un sydd waethaf- goddef y Democratiaid Rhyddfrydol yn rheoli neu ddyrchafu Bartley Blue i gadair y maer?
Golygydd Materion Cymreig y ³ÉÈËÂÛ̳ yn blogio'n rheolaidd ar faterion gwleidyddol Cymru.
