³ÉÈËÂÛ̳

Rwyf wedi bod ar dipyn o 'grand tour' o Gymru dros y dyddiau diwethaf. Roeddwn i yng Nghaernarfon dros y Sul i recordio rhaglen Tudur Owen. Dwedai ddim byd mwy am hynny ac eithrio fy mod wedi joio mas draw ac y byddai S4C mewn llawer gwell cyflwr pe bai ganddi ragor o raglenni o'r un safon a rhai Tudur.

Cyn hynny fe wnes i alw draw i Aberystwyth i holi Elystan Morgan ar gyfer rhaglen yn edrych yn ôl ar refferendwm 1979. Er gwaetha'r nosweithiau hirion roedd Elystan yn mwynhau'r frwydr ynghylch y mesur AV yn Nhŷ'r Arglwyddi. Lleihau nifer y seddi Cymreig sy'n ei boeni nid y refferendwm wrth reswm ond roedd e'n ddigon parod i ddefnyddio pob arf posib i rwystro'r mesur.

Un o'r arfau hynny oedd cyflwyno gwelliant digon tebyg i 'welliant Cunningham' wnaeth osod trothwy yn refferendwm 1979. Roedd hwnnw'n golygu bod yn rhaid i ddeugain y cant o'r etholwyr gefnogi datganoli cyn i gynulliad gael ei sefydlu. Yn y diwedd doedd y trothwy ddim yn berthnasol yng Nghymru ond fe ohiriwyd datganoli yn yr Alban am ugain mlynedd gan nad oedd y mwyafrif o'i blaid yn ddigonol.

Mae'r trothwy a gynigiwyd yn y Refferendwm AV ychydig yn wahanol. Deugain y cant o'r etholwyr yn bwrw eu pleidlais y naill ffordd neu'r llall yw'r trothwy y tro hwn. Yn ddamcaniaethol felly fe allai 20%+1 o'r etholwyr yn ddigon i sicrhau'r newid.

Fe dderbyniwyd y gwelliant yn NhÅ·'r Arglwyddi o fwyafrif o un. Mae'n sicr bod Elystan ei hun yn mwynhau'r eironi fod pleidlais arweinydd 'Ie' 1979 yn allweddol i'r fuddugoliaeth honno.

Mae 'na eironi arall wrth gwrs. Fe fyddwn i'n betio fy nhÅ· na fydd y bleidlais ar Fawrth y 3ydd yn cyrraedd y trothwy a osodwyd ar gyfer y refferendwm AV. Ni fydd hynny'n gwneud unrhyw wahaniaeth gan brofi, os oedd angen prawf, bod pleidleisiau o'r fath ym mhell o fod enghreifftiau o 'ddemocratiaeth bur'.

• Llyfrnodi gyda
• |
• |
• |
• |
• - Beth yw hwn?