Gair am air
Un o'r pethau cyntaf y mae cyw wleidyddion yn dysgu yw dewis eu geiriau'n ofalus. Nid son am y pwysigrwydd o beidio rhoi troed ynddi ydw i yn fan hyn ond y ffaith bod dewis geiriau'n ofalus yn gallu bod yn hanfodol er mwyn ennill dadl neu frwydr.
Cymerwch fel enghraifft y ffrwgwd presennol ynghylch priodasau hoyw.
Mae hon yn ddadl gymharol newydd yn y Deyrnas Unedig. Yn y wlad hon dim ond ar ôl ennill y frwydr dros bartneriaethau sifil y dechreuodd rhai ymgyrchwyr hoyw alw am yr hawl i briodi. Yn wir, mae'n ddigon posib na fyddai'r alwad wedi dod o gwbwl oni bai am y cymal yn y Ddeddf Partneriaeth Sifil sy'n gwahardd cynnal seremonïau partneriaeth sifil mewn adeiladau crefyddol - hyd yn oed os ydy'r perchnogion yr adeiladau hynny yn dymuno gwneud. Yn yr ystyr hynny brwydr dros hawliau grwpiau crefyddol megis y Crynwyr a'r Iddewon Diwygiedig yw'r frwydr dros briodasau hoyw ym Mhrydain.
Mae'r sefyllfa'n wahanol mewn rhai gwledydd eraill - yr Unol Daleithiau ac Awstralia yn eu plith. Yn y rheiny penderfynodd ymgyrchwyr hoyw o'r cychwyn nad oedd cyfaddawd ynghylch partneriaethau sifil yn dderbyniol. Rhaid oedd sicrhau'r defnydd o'r gair 'priodas' yn ogystal ar hawliau a chyfrifoldebau oedd yn deillio ohoni.
Hyd yma yn yr Unol Daleithiau mae saith talaith wedi cyfreithloni priodasau hoyw ac ymhob achos fe wnaed hynny trwy'r broses ddeddfwriaethol. Mae pob talaith sydd wedi cynnal refferendwm ynghylch y syniad wedi ei wrthod, er o fwyafrifoedd digon bychan mewn rhai achosion.
Yr hyn sy'n ddiddorol yw defnydd y ddwy ochor o eiriau.
Mae cefnogwyr priodasau hoyw yn son byth a hefyd am 'ymestyn yr hawl i briodi'. Anodd yw dadlau yn erbyn ymestyn yr un hawl i bawb wedi'r cyfan.
Mae gwrthwynebwyr y newid yn fframio'r ddadl yn wahanol trwy sôn am 'ail-ddiffinio' priodas. Mae gwneud hynny yn cyfleu'r syniad nad rhoi hawl i leiafrif mae priodasau hoyw ond trawsnewid sefydliad mewn modd sy'n andwyol i'r mwyafrif.
Mae'n werth nodi wrth fynd heibio bod grwpiau ffocws ac arolygon barn wedi dangos bod 'na nifer sylweddol o bobol yn yr Unol Daleithiau a fyddai'n cefnogi 'ymestyn' priodas ond yn gwrthwynebu ei 'hailddiffinio' er bod y ddau derm yn golygu yn union yr un peth!
Mewn ymdrech i brofi mai israddio sy'n gywir fe gododd Simon Thomas ar ei draed yn ystod sesiwn gwestiynau'r Prif Weinidog heddiw. Roedd dogfen drafod y bwrdd yn dangos yn eglur meddai mai Uned Triniaeth Brys fyddai gan ysbyty Llanelli pe bai'r newid yn digwydd yn hytrach na'r Uned Damweiniau Argyfwng sy'n bodoli ar hyn o bryd.
Ymatebodd Carwyn trwy fynnu bod 'na fawr o wahaniaeth rhwng y ddau o safbwynt y claf. Ond os felly pam newid yr enw? Fe fyddai'n ddigon posib newid rhywfaint ar y gwasanaeth a pharhau i'w alw'n 'Uned Damweiniau ac Argyfwng'. Beth ar y ddaear fyddai'r pwynt rhoi argraff o 'israddio' trwy newid enw os nad oedd israddio i fod mewn gwirionedd?
Fe fyddai hyd yn oed y cyw wleidydd mwyaf dibrofiad yn gwybod hynny.
Golygydd Materion Cymreig y ³ÉÈËÂÛ̳ yn blogio'n rheolaidd ar faterion gwleidyddol Cymru.
