Pen yr enfys
Wrth i bwyllgor gwaith y Blaid Lafur gwrdd i drafod y glymblaid bosib a Phlaid Cymru mae'n werth cofio nad ydym wedi gweld pen ar yr enfys eto. Wrth reswm ar drafodaethau Llafur a Phlaid mae'r sylw wedi bod yn ystod y dyddiau diwethaf gyda rhai'n awgrymu bod yr ansicrwydd ynglŷn â symudiadau'r Democratiaid Rhyddfrydol wedi gwthio'r ddwy blaid yn agosach at ei gilydd.
Serch hynny, mae'r enfys o hyd yn hofran uwch ein pennau a dw i'n ddigon parod i gredu mai hi fydd dewis Plaid Cymru ar ddiwedd y dydd.
Mae 'na sawl reswm am hynny ond y pwysicaf yw hwn- tawlwch, mudandod hyd yn oed, y rheiny o fewn y blaid sy'n gwrthwynebu clymbleidio a Llafur. Mae'r grŵp hwn yr un, os nad yn fwy, niferus na'r rheiny oedd gwrthwynebu'r "enfys" fel mater o egwyddor. Eto tra roedd Helen Mary a'i dilynwyr yn gweld yr angen i leisio ei hamheuon yn gyhoeddus mae'n amlwg bod y gwrth-lafurwyr yn gobeithio ennill y ddadl y fewnol.
Yn y bôn mae dadl gwrthwynebwyr llywodraeth coch/gwyrdd yn un syml. Dyma hi. "Yr unig beth y gall Llafur gynnig nad yw'n bosib ei sicrhâi trwy'r enfys yw refferendwm. Ydych chi'n fodlon derbyn ei gair ynglŷn â hynny?"
Golygydd Materion Cymreig y ³ÉÈËÂÛ̳ yn blogio'n rheolaidd ar faterion gwleidyddol Cymru.
SylwadauAnfon sylw
Credaf fod y gosodiad hwn yn or-syml; yn fy meddwl i, y peth mwyaf sylfaenol y gall clymblaid goch-gwyrdd ei gynnig yw cadw'r torïaid, ac unrhyw beth sy'n drewi o bolisïau torïaidd, allan o Lywodraeth y Cynulliad. Yn bersonol, rwy'n dal yn obeithiol y bydd y garfan wrth-dorïaidd o fewn y Blaid yn ddigon cryf i drechu unrhyw sôn am atgyfodi'r enfys.
Oedd yr 'All-Wales Accord' yn 'drewi o bolisiau'r Toriaid' yn dy dyb di felly Helen?
Gobeithio bod mwy o aeddfedrwydd yn perthyn i ta pa ddewis a wneir yn y pen draw na sydd i'w weld yn sylw Helen.
"Beth sydd orau i Gymru?", "Beth yw'r ffordd gorau o wireddu amcanion Plaid Cymru?", "Beth yw'r ffordd mwyaf effeithlon o ennill a defnyddio'r pwerau newydd sydd ar gael?".
Neu yn ol y neges uchod, "Siwd mae osgoi eistedd gyda'r toriaid achos mae'r toriaid yn drewi."
Rhaidi inni beidio byth ag anghofio nid yn unig sut y mae'r torïaid wedi trin Cymru yn y gorffennol, ond beth sydd ym meddyliau rhai sy'n cynrychioli'r blaid honno ar hyn o bryd, p'un a fyddont yn San Steffan neu yn nes adref, yn y Cynulliad. Plaid Geidwadol ac Unoliaethol yw hi, wedi'r cwbl.
Yn y gorffennol, bu llywodraeth dorïaidd Thatcher yn gwaedu'r cymoedd i farwolaeth wrth gau pyllau glo (a mewnforio glo wedyn o Colombia, lle roedd plant yn cael eu cyflogi), gwerthu asedion, creu diweithdra ac anobaith, ac ati ac ati. Er gwaethaf ymdrechion dilynol i adfywio'r union ardaloedd a oedd wedi'u llwgu o'r blaen, mae ôl y cyfnod hwnnw i'w weld o hyd - diweithdra, cyffuriau, troseddu .....
A chyn y cyfnod du hwnnw, yn union ar ddechrau'r 80au, cefnodd Whitelaw, un o bypedau Mrs T, ar yr addewid i neilltuo'r bedawredd sianel (fel y'i gelwid ar y pryd) yng Nghymru i raglenni Cymraeg. A be ddigwyddodd wedyn???
Rwy'n sicr y byddai Gwynfor yn troi yn ei fedd pe gwyddai fod perygl o hyd i glymblaid 'enfys' gael ei ffurfio.
Digon hawdd i bobl ddweud bod angen bellach inni edrych ymlaen yn hytrach yn ôl, ond dim ond trwy gadw llygad ar y gorffennol y mae pobl yn dysgu peidio â gwneud camgymeriadau a allai arwain at drychinebau cyffelyb yn y dyfodol. Mae hanes yn bwysig, rydym yn byw hanes ar y funud, a bydd haneswyr yn sicr o ymchwilio i'r union gyfnod hwn a dod i gasgliadau. Sut gasgliadau fyddant? Mae hyn yn fater yn llwyr i'r rhai sydd ar flaen y gad ac wedi'u siarsio i wneud penderfyniadau yn ôl dymuniadau pleidleiswyr.
Mae'n rhaid i unrhyw glymblaid sefyll ar draed ei hun ar sail yr hyn mae'r clymblaid ei hun yn cynnig i'r genedl. Os mae'r peth mwyaf y gall y naill glymblaid neu'r llall ei gynnig yw cadw plaid penodol rhag bod yn rhan o Lywodraeth yna mae'n well ail ystyried y cynigion ger bron. Thal hi ddim i ymuno a'r Ceidwadwyr a'r Rhydd-Dem er mwyn cadw Llafur rhag bod yn rhan o'r llywodraeth nag ychwith i ymuno a Llafurwyr er mwyn cadw Ceidwadwyr rhag cymryd rhan mewn llywodraeth.
Hyd y gwelaf mae gan Llafur a'r Ceidwadwyr ill dau dipyn o ffordd i symud er mwyn cynnig y math o ddeddfau y byddwn i am ei weld a'r sicrwydd o gydweithrediad eu haelodau.
O rhan polisiau toriaidd rhagor na cheidwadol does na'r un blaid yng Nghymru yn cyfateb naill ai i Llafur newydd na Thatcheriaeth Lloegr.
Gocheled rhag dewis partneriaid yn rhy fuan.
Yn sicr, doedd yr 'All Wales Accord' ddim yn dorïaidd, ond anodd gen i gredu y byddai'r torïaid wedi rhoi sêl eu bendith ar y fath gytundeb heb fod ganddynt ryw fath o agenda gudd dan yr wyneb. Os gall y Blaid ddod i gytundeb cyffelyb â'r Blaid Lafur, credaf y bydd unrhyw lywodraeth a ffurfiant ar y cyd yn fwy diffuant, oherwydd bod gan PC a'r Blaid Lafur fwy o dir cyffredin nag a allai fyth fod rhwng PC a'r torïaid, gydag ychydig Ddemocratiaid Rhyddfrydol yn eu canol. Mae PC a'r torïaid, sef y Blaid Geidwadol ac Unoliaethol, yn llawer rhy wahanol i'w gilydd i eistedd yn gyfforddus ar yr un ochr. Yr unig dro y byddwn yn newid fy meddwl ynglyn â hyn fyddai pe bai'r Blaid yn ennill, dyweder, 17 o seddau, y torïaid ryw 8 a'r Rh.D 6 neu 7. Yna, gallai polisïau a fyddai'n llesol i Gymru gario'r dydd yn weddol ddi-drafferth. Ar y llaw arall, dwy ddim yn credu y byddai'r torïaid, yn y fath sefyllfa ddamcaniaethol, yn rhy barod i neidio i glymblaid 'enfysaidd' oherwydd (diffyg) niferoedd.
Mewn clymblaid â Llafur, byddai gan y Blaid ychydig seddau yn y Cabinet a siawns dda iawn o ddylanwadu ar bolisïau ar faterion pwysig, megis addysg, iechyd, ffyrdd, pensiynwyr, llywodraeth leol, etc, o fewn y gyllideb, heb unrhyw beryg i leisiau glas darfu ar y rhaglen.
Ym mêr fy esgyrn, does gen i ddim ffydd yn y gleision, pa mor 'oleudeig' bynnag y byddont yn ymddangos - mae ganddynt ormod o hanes, yn enwedig yn achos Cymru, pryd y gwrthiwyd polisïau arnom gan lywodraeth estron nad oedd wedi cael unrhyw fandad gan bobl Cymru. Dwy ddim yn credu y byddai Cymru byth yn rhoi mandad i lywodraeth dorïaidd, felly dylai Plaid Cymru ymbellhau oddi wrth y torïaid a chadw'n driw i'w hegwyddorion.
"Ym mêr fy esgyrn, does gen i ddim ffydd yn y gleision, pa mor 'oleudeig' bynnag y byddont yn ymddangos - mae ganddynt ormod o hanes, yn enwedig yn achos Cymru, pryd y gwrthiwyd polisïau arnom gan lywodraeth estron nad oedd wedi cael unrhyw fandad gan bobl Cymru. Dwy ddim yn credu y byddai Cymru byth yn rhoi mandad i lywodraeth dorïaidd, felly dylai Plaid Cymru ymbellhau oddi wrth y torïaid a chadw'n driw i'w hegwyddorion."
Mewn ymateb cynharach, mi wnes di Helen ddweud taw nid yr un creadur yw'r Blaid Lafur Gymreig a'r un sydd yn Llundain. I ni fod i wrando arno ti fan hyn ond wedyn, mewn byr amser, rwyt yn ceisio croeshoelio y Toriaid Cymreig am beth ddigwyddodd 'chwarter canrif yn ol' (dy eiriau di) pan nad oedd datganoli wedi digwydd ac oherwydd y Blaid Doriaidd Brydeinig pryd hynny. Rwy't ti'n newid y rheolau i siwtio dy ddadl di.
Os ydy'r Blaid Lafur mor rhinweddol, pam yn y byd nath Helen sefyll yn erbyn ymgeisydd Llafur yn yr etholiad?
Mae Helen yn son am y Blaid Geidwadol fel Plaid Unoliaethol, onid Plaid Unonliaethol yw'r Blaid Lafur hefyd? Ydy Helen yn gwbl anwybodus parthed holl ymgeision Gordon Brown i chwifio Jac yr Undeb yn niweddar? Nid yn unig i chwifio'r Jac ond i ddweud mai Lloegr yw ei hoff dîm Pêl droed, er mwyn apelio i'r unoliaethwyr, er mae Sgotyn ydyw?
Yn ddiamheuaeth mae'r Ceidwadwyr wedi gwneud drwg i Gymru, ond mae'r Blaid Lafur wedi gwneud cynddrwg
O ran troi'r cloc yn ôl i gychwyn S4C, rhaid i Helen cofio geiriau Llywydd Plaid Cymru "Troi na'th y Ledi ar achos Deledu" - a fydda' Neil Kinnock wedi troi - na fydda'n siŵr, bydda'n well gan Blaid Lafur Cymru gweld Gwynfor yn marw na chyfaddawdu a'r "nats" i achub ei fywyd fel 'nath Whitelaw.
Mae'r Blaid Geidwadol wedi gwneud ambell i gam ar Gymru trwy ddiffyg ystyriaeth am Gymru. Dim ond y Blaid Lafur sydd wedi ymddwyn yn fwriadol wrth Gymreig.
Ac o ran cau pyllau a distrywio diwydiannau Cymru, gwyrdroi hanes yw rhoi y bai ar Thatcher. Yr NUM a Scargill dewisodd cael ffrae a'r llywodraeth er mwyn ceisio dymchwel y Llywodraeth etholedig. A chaewyd mwy o byllau glo'r De pan oedd Tony Benn yn gyfrifol am y diwydiant, na chaewyd o ganlyniad i frwydr Thatcher dros hawliad democratiaeth.
There has been crticism of Helen's stance on Ordovicius'blog.
In fairness to Helen Mary she would actually prefer to stay outside a coalition with either of the two groups, Labour or Rainbow, but as it happens this is not the basis for strong government. Secondly, uniting as a Rainbow does not favour the holding of a referendum, whereas with Labour a referendum is a guaranteed possibility, and if not, Plaid would walk out. The problem is of course the 2/3 majority required. In Helen's view it is the best option, and would serve the people's interests.
Alan in Dyfed