³ÉÈËÂÛ̳

Doeddwn i ddim yn y Gynhadledd Lafur dros y Sul ond yn ol pawb fuodd yno roedd y cynrychiolwyr mewn hwyliau da. Dyw hynny ddim yn syndod. Wedi'r cyfan am y tro cyntaf ers blynyddoedd mae Llafur Cymru yn wynebu etholiad heb orfod gofyn y cwestiwn 'pa mor wael fydd pethau'r tro hwn?'

Mae'n ymddangos bod y rhan fwyaf o bobol Llafur yn derbyn esboniad Rhodri Morgan am ganlyniadau hanesyddol wael y blaid yn etholiad 2007, yr etholiadau lleol ac etholiad Ewrop sef mai'r etholiadau hynny oedd y rhai cyntaf i'r blaid ei hymladd gyda Llywodraeth Lafur yn ei thrydydd tymor yn San Steffan. Roedd yr efengyl yn ôl Rhodri yn proffwydo y byddai'r gefnogaeth i Lafur yn dychwelyd i'w chryfder arferol ar ôl i gefnogwyr llugoer oddef dos o foddion chwerw gan Lywodraeth Geidwadol.

Mae ambell i academydd ar y llaw arall wedi awgrymu bod y pum mlynedd diwethaf wedi gweld newid mwy parhaol i strwythur gwleidyddol Cymru. Dyw'r academyddion hynny ddim yn dweud bod hi'n amhosib i Lafur ennill 40% neu hyd yn oed 50% mewn ambell i etholiad ond bod y dyddiau lle'r roedd y blaid yn gallu cymryd cefnogaeth felly'n ganiataol wedi darfod.

Yn bersonol rwyf rhywle rhwng y ddwy stôl ond rwyf am nodi un peth. Fe gynlluniwyd system etholiadol y Cynulliad yn y gred y byddai Llafur yn amlach na pheidio yn gallu ennill mwyafrif. Dyna'r rheswm am y nifer cyfyngedig o seddi rhestr nad ydynt yn ddigon i sicrhau Cynulliad cwbwl gynrychiadol.

Mae'r ffaith bod strategwyr Llafur yn cyfaddef y bydd hi'n anodd ennill mwyafrif eleni yn awgrymu eu bod yn derbyn bod y bleidlais graidd yn llai nac y buodd hi.

Mae 'na broblem arall gan Lafur. Yn wahanol i etholiadau San Steffan mae llwyddiant mewn etholiad Cynulliad yn dibynnu ar allu trefniadol pleidiau i gymell eu cefnogwyr i droi allan.

Fel y pleidiau eraill mae'r drefniadaeth Lafur yn dibynnu i raddau helaeth ar gynghorwyr. Yn y rhan fwyaf o lefydd mae'r pleidiau i gyd erbyn hyn yn dibynnu ar rwydweithiau teuluol a chymdeithasol cynghorwyr unigol yn hytrach nac ar ganghennau traddodiadol i ymgyrchu.

Yn y maes hwnnw mae'r fantais enfawr oedd gan Lafur dros y pleidiau eraill o safbwynt nifer ei chynghorwyr wedi derbyn cythraul o glec dros y ddegawd diwethaf. Yn 2008 fe enillodd Llafur 342 sedd cyngor. Mae hynny'n fwy, ond ddim cymaint â hynny'n fwy na Phlaid Cymru (205), y Ceidwadwyr (174) a'r Democratiaid Rhyddfrydol (162). Ar lawr gwlad felly fe fydd Llafur yn cystadlu ar delerau llawer mwy cyfartal nac yn etholiadau'r gorffennol.

Mae 'na hen ddigon o bobol Llafur sy'n deall hyn oll ac mae'r rhan fwyaf yn credu mai cael a chael fydd hi i ennill mwyafrif gweithredol.

Yn wyneb hynny ydy hi'n gall i Carwyn fod cweit mor sarhaus ynghylch y Democratiaid Rhyddfrydol ac i Peter Hain geisio achosi i Ieuan Wyn Jones dagu ar ei goco-pops?

• Llyfrnodi gyda
• |
• |
• |
• |
• - Beth yw hwn?